ไขข้อข้องใจ ! เช็ควาล์ว แนวนอน กับ แนวตั้ง ต่างกันยังไง ?

เช็ควาล์วแนวนอนกับแนวตั้ง ต่างกันยังไง ? ข้อสงสัยนี้มีคำตอบไม่ยาก เนื่องจากกลไกภายในของ Check Valve บางประเภท ถูกออกแบบให้เปิดอย่างอิสระ เมื่อมีของไหลผ่านไปในทิศทางที่กำหนด ตัวอย่างเช่น “เช็ควาล์วแบบสวิง” ซึ่งสามารถติดตั้งได้เฉพาะแนวนอนเท่านั้น หากไปติดตั้งในแนวตั้งก็จะทำให้กลไกไม่สามารถทำงานได้ แน่นอนว่ากลายเป็นว่าการนำไปติดตั้ง ไม่ได้มีประโยชน์อะไรกับระบบเลย หากติดตั้งผิดทิศทางก็จะทำให้เป็นการขวางการไหล จนทำให้ระบบท่อนั้น ๆ ล้มเหลวอีกต่างหาก ดังนั้นต้องเลือกให้ดี เลือกให้เหมาะสม

จะเกิดอะไรขึ้น ? ถ้าเลือกซื้อเช็ควาล์วผิดประเภทมาใช้

ในเคสที่เลือกซื้อ วาล์วแบบ “แนวตั้ง” และ “แนวนอน” มาใช้งานไม่ถูกต้อง ขอบอกเลยว่ามีหลายกรณีที่อาจเกิดขึ้น เพราะไม่ใช่ Check Valve ทุกชนิดที่ติดตั้งได้ในแนวเดียวเท่านั้น บางประเภทก็สามารถใช้งานได้ทั้งหมด ไม่ว่าจะติดตั้งในแนวตั้งหรือแนวนอนก็ตาม ทว่าในประเภทของเช็ควาล์วที่ใช้งานได้ทิศทางเดียว หากนำไปติดตั้งผิดจากแนวที่เหมาะสม ปัญหาที่จะเจอก็จะมี วาล์วไม่สามารถปิดได้เมื่อเกิดการไหลย้อน , เกิดเสียงกระแทกในท่อ , ความดันในระบบตกคร่อมสูงมาก ทำให้ระบบไม่มีพลังงาน และอาจทำให้ระบบล้มเหลวได้เลยในบางกรณี

ยกตัวอย่างชนิดของ Check Valve ที่เหมาะสมกับการใช้ “แนวตั้ง” และ “แนวนอน”

เมื่อพอจะเข้าใจแล้วว่า เช็ควาล์วแนวนอน กับแนวตั้ง ต่างกันยังไง ต่อมาเราจะขอยกตัวอย่างให้มองเป็นรูปธรรมมากขึ้น โดยจะขอยกตัวอย่าง Check Valve ประเภทต่าง ๆ ว่าชนิดไหนบ้างที่ถูกจัดให้เป็น “เช็ควาล์วแนวตั้ง” และ “เช็ควาล์วแนวนอน” ซึ่งจะขอยึดตามหลักการความเป็นจริง และ อาจใช้เรื่องของความนิยมในการใช้งานมาเป็นเกณฑ์ในการตัดสินร่วมด้วย

• แนวตั้ง

สำหรับ Check Valve ที่ถูกนำมาใช้งานในรูปแบบแนวตั้ง เราจะขอยกตัวอย่าง 2 รูปแบบหลัก คือ Spring Check Valve และ Ball Check Valve เนื่องจากวาล์วกันกลับทั้งสองชนิด สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยแรงไม่ต้องพึ่งพาแรงโน้มถ่วงมากนัก แม้จะมีการติดตั้งในระบบแนวตั้งก็ยังสามารถทำงานได้ดี ไม่ว่าทิศทางจะเป็นแบบ “บนลงล่าง” หรือ “ล่างขึ้นบน” แต่ภายในระบบจะต้องมีปั๊มน้ำที่มีประสิทธิภาพเพียงพอ ถึงจะทำให้วาล์วทำงานได้อย่างเต็มที่

• แนวนอน

ในส่วนของ Check Valve ที่ถูกนำมาใช้ในแนวนอน ต้องขอบอกเลยว่า “ทุกประเภท” เนื่องจากแนวนอนจะไม่มีปัญหาเรื่องของแรงโน้มถ่วงเข้ามาเกี่ยวข้อง ทำให้เงื่อนไขน้อยลง การทำงานของวาล์วกันกลับทุกชนิดจึงสามารถใช้งานได้หมด แต่จะเช็ควาล์วไม่กี่ประเภทเท่านั้น ที่สามารถใช้งานได้เฉพาะแค่แนวนอนนั่นก็คือ Swing Check Valve หรือในบางประเภทก็เหมาะกับการใช้ในแนวนอนมากกว่า ถึงจะนำไปใช้งานในแนวตั้งพอได้ แต่ไม่เลือกใช้จะดีกว่าก็เช่น Dual Plate Check Valve เพราะจะต้องติดตั้งในทิศทาง “ล่างขึ้นบน” เท่านั้น

มี Check Valve ที่สามารถใช้ได้ทั้ง แนวตั้ง และ แนวนอน หรือไม่ ?

จากเนื้อหาข้างต้นจะทำให้เห็นแล้วว่า การใช้ Check Valve แบบแนวนอนซึ่งจะมีทิศทางการไหล “ซ้ายไปขวา” หรือ “ขวาไปซ้าย” ค่อนข้างจะเรียบง่ายกว่าแบบแนวตั้ง เพราะเช็ควาล์วทุกชนิดใช้งานในแนวนอนได้ทั้งหมด ส่วนแนวตั้งอันที่จริงก็สามารถใช้งานร่วมกันได้เช่นกัน แต่จะต้องเป็นทิศทางแบบ “ล่างขึ้นบน” เท่านั้น ทว่าถึงจะทำงานได้ก็จริง แต่กลับมีข้อเสียที่เยอะมากจนเลือกไม่ใช้งานจะดีกว่า ในส่วนของวาล์วที่มีคุณสมบัติดีไม่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะติดตั้งในแนวตั้งหรือแนวนอน ก็มีเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น

• Lift Check Valve ซึ่งมีระบบปิดผนึกที่แน่นหนา ไม่ว่าจะเป็นการทำงานแนวตั้งหรือแนวนอน ก็ช่วยป้องกันการไหลย้อนได้อย่างยอดเยี่ยม
• Spring Check Valve น่าจะเป็นประเภทของเช็ควาล์วที่อเนกประสงค์ที่สุดแล้ว ถึงจะต้องคอยบำรุงในส่วนสปริงบ่อย ๆ แต่ก็ใช้งานได้กับการติดตั้งในทุกรูปแบบ

นอกจากแนวการวางตัวของของไหล การเลือก Check Valve ต้องนึกถึงอะไรอีกบ้าง ?

• ประเภทของไหลภายในระบบท่อ ของเหลวทั่วไป , ของเหลวหนืด , ของเหลวมีสิ่งปนเปื้อน หรือ อากาศ เป็นต้น
• อุณหภูมิของของไหล ไปจนถึงเรื่องของแรงดันภายในระบบ
• ความถี่ของการเปิดปิดของ Check Valve เนื่องจากส่งผลโดยตรงต่อการสึกหรอของชิ้นส่วน
• เสียงที่รับได้ในการใช้งาน เพราะบางแห่งติดตั้ง Check Valve เพื่อลดเสียงรบกวนจากการไหลย้อน
• ขนาดของ Check Valve พร้อมด้วยรูปแบบของวาล์วที่เหมาะสมต่อการติดตั้งในพื้นที่นั้น ๆ
• อาจมีเงื่อนไขพิเศษบางอย่าง ที่จำเป็นต้องใช้ Check Valve ที่ถูกออกแบบโดยเฉพาะ เช่น การใช้กับสารเคมี หรือ สารที่มีการกัดกร่อนรุนแรง เป็นต้น

อ่านเพิ่มเติม หากอยากรู้ว่า มีปัจจัยอะไรบ้างที่สำคัญต่อการเลือก Check Valve

บทส่งท้าย