เจาะลึกทุกส่วนประกอบของ Check Valve ว่ามีหลักการทำงานอย่างไร ?

ส่วนประกอบของ Check Valve เหมือนกันทุกชนิดหรือไม่ ?

อย่างที่เราเคยกล่าวถึงไปแล้วหลายครั้ง ว่าส่วนประกอบของ Check Valve นั้นค่อนข้างแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง เนื่องจาก “วาล์วกันกลับ” ที่เรารู้จักกันดีนั้น มีอยู่หลายประเภทเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะมองจากภายนอกก็จะมีความแตกต่างกันที่ค่อนข้างชัดเจน ยิ่งเป็นชิ้นส่วนด้านในยิ่งมีความต่างกันโดยสิ้นเชิง โดยเฉพาะในส่วนของกลไกสำหรับป้องกันการไหลย้อนกลับ ซึ่งเราจะพาไปทำความรู้จักในหัวข้อถัด ๆ ไป
อ่านเพิ่มเติม หากคุณต้องการรู้จักกับชนิดของ Check Valve ให้มากขึ้น

แนะนำส่วนประกอบหลักของ Check Valve พร้อมบทบาทหน้าที่ของแต่ละส่วน

ในหัวข้อนี้เราจะมาอธิบายถึงส่วนประกอบของ Check Valve ซึ่งต้องขอเกริ่นเอาไว้เล็กน้อย ว่าเราจะขออธิบายถึงชิ้นส่วนที่มีเหมือน ๆ กันในเช็ควาล์วทุกประเภท โดยจะเป็นการกล่าวถึง “ชิ้นส่วนหลัก” ที่พบเจอได้ในเช็ควาล์วในทุก ๆ ประเภท แน่นอนว่าในความเป็นจริงแล้ว บางชิ้นอาจจะมีรูปแบบการทำงานที่ต่างกันออกไป เราจะขอไปเจาะลึกในแต่ละประเภทในบทความต่อ ๆ ไป เพื่อไม่ให้เป็นการเสียเวลา มาดูกันเลยว่าส่วนประกอบหลักของ Check Valve นั้นจะมีชิ้นส่วนไหนกันบ้าง

• Body valve

ตัว Body Valve เป็นชิ้นส่วนภายนอกของเช็ควาล์ว ซึ่งอาจจะคล้ายกับวาล์วทุก ๆ ชนิดที่จะมีตัวบอดี้เปรียบเสมือนเกราะป้องกันชิ้นส่วนภายใน และยังทำหน้าที่เป็นโครงสร้างหลักในการยึดชิ้นส่วนอื่น ๆ ของ Check Valve อีกด้วย โดยวัสดุของ Body Valve ก็จะมีหลากหลายรูปแบบ ถ้าราคาถูกหน่อยก็จะมีในรูปแบบ PVC หากราคาสูงขึ้นมาอีกนิดก็จะมี เหล็กหล่อ , ทองเหลือง ไปจนถึง สแตนเลส เป็นต้น

• Disc

นี่คือหัวใจหลักของ Check Valve เลยก็เป็นได้ โดย Disc ของเช็ควาล์วนั้นจะมีรูปแบบที่แตกต่างออกไป ด้วยกลไกพิเศษเฉพาะตัวของเช็ควาล์วแต่ละประเภท ที่จะออกแบบมาให้ดิสก์วาล์วสามารถยกตัวได้อย่างอัตโนมัติ หากของไหลภายในไหลในทิศทางที่ถูกต้อง และจะปิดลงมาในทันที เมื่อเกิดการไหลย้อนกลับ ซึ่งดิสก์วาล์วก็จะมีหลายแบบ เช่น แบบบานสวิง , แบบยก , แบบบอล , แบบแผ่นยาง , แบบปีกผีเสื้อ และ แบบสปริง เป็นต้น

• Seat

ไม่ว่าจะเป็นวาล์วชนิดใดก็ตาม ชิ้นส่วน Seat เป็นสิ่งที่มักจะพบได้อยู่เสมอ ซึ่งนี่คือชิ้นส่วนสำคัญที่ทำหน้าที่ในการป้องกันการรั่วซึม จะเป็นส่วนที่สัมผัสกับตัวดิสก์วาล์วโดยตรง ถูกออกแบบให้เกิดการสัมผัสที่แนบสนิทไปกับดิสก์วาล์ว ถูกสร้างจากวัสดุหลากหลายประเภท ที่พบบ่อยที่สุดก็จะเป็นวัสดุประเภท EPDM ที่มีความยืดหยุ่นใช้กับงานของเหลวทั่วไป แต่ในบางครั้งก็ถูกสร้างจากวัสดุพิเศษอย่าง PTFE (เทปล่อน) เพื่อความทนทานพิเศษ

• Bonnet

Bonnet หรือ Cap จะเป็นส่วนด้านบนของวาล์ว หน้าที่หลักของมันคือใช้เป็นส่วนที่สามารถเปิดให้เข้าถึงชิ้นส่วนภายในของ Check Valve ได้ สำหรับเช็ควาล์วขนาดเล็กมักจะพบในลักษณะแบบเกลียว สามารถใช้ประแจเพื่อหมุนเปิดได้อย่างสะดวก แต่ถ้าเป็นเช็ควาล์วขนาดใหญ่ที่ใช้ในงานอุตสาหกรรม ก็จะมีน็อตยึดเอาไว้อย่างแน่นหนา บางแห่งอาจจะนับรวม Bonnet ให้เป็นชิ้นส่วนเดียวกับ Body Valve

ส่วนประกอบของ Check Valve ที่พบได้เฉพาะบางชนิดเท่านั้น

ส่วนประกอบของ Check Valve ที่กล่าวไปในข้างต้น จะเป็นส่วนประกอบหลักของเช็ควาล์วเพียงเท่านั้น หากจะให้อธิบายให้ลึกกว่านี้ จะมีชิ้นส่วนที่แตกต่างกันหลายอย่าง โดยเฉพาะในส่วนของ “กลไกป้องกันการไหลย้อน” ซึ่งก็จะเป็นในส่วนของ Disc Valve นั่นเอง มาดูกันว่าชิ้นส่วนเหล่านั้นมีอะไรบ้าง เราจะขอยกตัวอย่างชิ้นส่วนที่โดดเด่น 3 ชิ้นดังต่อไปนี้

• Spring

แน่นอนว่าชื่อ “สปริง” ชัดเจนเช่นนี้ ย่อมเป็นชิ้นส่วนหลักของ Spring Check Valve อย่างแน่นอน แต่ในบางครั้งก็จะพบใน Duo Plate Check Valve เช่นกัน หน้าที่หลักของมันคือการดันให้วาล์วปิดตัวได้ โดยไม่ต้องอาศัยแรงโน้มถ่วง ส่งผลให้เช็ควาล์วแบบสปริงสามารถใช้งานได้ทั้งในรูปแบบ แนวตั้ง และ แนวนอน แถมยังช่วยให้การปิดของวาล์วทำได้เร็วมากยิ่งขึ้น และช่วยลดเสียงกระแทกได้เป็นอย่างดี

• Hinge Pin

ถ้าเรียกแบบไทย ๆ เลยก็จะเป็น “บานสวิง” ซึ่งเป็นส่วนประกอบของ Swing Check Valve กลไกที่สุดแสนจะเรียบง่าย และเชื่อว่าเป็นกลไกรูปแบบแรก ๆ ที่ถูกสร้างขึ้นในเช็ควาล์วยุคบุกเบิก หลักการทำงานไม่มีอะไรซับซ้อน โดยบานสวิงจะถูกบังคับให้เปิดได้ทางเดียว ซึ่งจะเป็นการกำหนดให้ทิศทางของไหล หากมีการไหลย้อนจะดันให้ตัวบานสวิงปิดลงในทันที ข้อเสียคืออาจมีการกระแทกบ้าง เมื่อเกิดการไหลย้อนในระบบ

• Ball

เมื่อเห็นคำว่า “บอล” อาจทำให้หลายคนนึกถึง Ball Valve แต่ไม่ได้เป็นเช่นนั้น เพราะนี่คือส่วนดิสก์วาล์วของ Ball Check Valve ที่สามารถช่วยป้องกันการไหลย้อนกลับได้อย่างเหลือเชื่อ หลักการทำงานคือ ในสถานการณ์ปกติที่การไหลเป็นไปตามทิศทางที่กำหนด บอลจะลอยอยู่บริเวณเหนือของเหลว ทว่าเมื่อเกิดการไหลย้อนกลับ แรงดันของน้ำจะผลักให้บอลไหลไปแนบสนิทกับ Seat ส่งผลให้เกิดการปิดผนึกที่สมบูรณ์ จุดเด่นคือใช้งานได้ยาวนาน แม้จะเป็นของไหลที่มีความหนืด มีสิ่งสกปรกปนเปื้อนก็ยังทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ

บทส่งท้าย